کد مطلب:223197 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:220
بررسی راههای اهواز تا شیراز و مسیر حرکت امام
بررسی راههای اهواز تا شیراز و مسیر حركت امام علیه السلام
در ابتدای راه اهواز به شیراز یعنی پل اربق (اربك) كه برابر نقل ابن حوقل در صورة الأرض از آن جا راهی به سمت سوق سنبیل است راه را ادامه می دهیم. ( صورة الأرض، ص 30. )
جیهانی این مكان را اولین منزلگاه نام می برد و بعد از آن به مسافت شش فرسخ به سمت ارجان از منزلگاه بعدی كه همان ارجان است یاد می كند. اما سایر منابع، ( إشكال العالم، ص علیه السلام 10. )
از جمله ابن رسته، «ازم» را به عنوان اولین منزل آورده اند. و ابن بلخی ( الاعلاق النفیسة، ص 221. )
«بوستانك» و قدامة بن جعفر، «جویرول» را ذكر می كنند. منازل موجود در ( فارسنامه، ص 231. )
( كتاب الخراج، ص صلی الله علیه واله 2. )
مسیر راه اهواز تا ارجان در نوشته های جغرافیدانان با تفاوتهایی ذكر شده است. قدامة بن جعفر بیش از دیگران این منازل را بر شمرده به طوری كه از اهواز تا ارجان برابر شرح او چهارده منزل فاصله است. ابن رسته در شرح راههای مختلفی كه ( الاعلاق النفیسة، ص 221. )
ذكر می كند منازل اهواز تا ارجان را بین چهار تا شش منزل نام می برد. و ابن بلخی، تنها یك منزل ذكر می كند.
( فارسنامه، ص 231. )
منابعی كه به ذكر راههای باستانی پرداخته اند نیز بیش از یك مرحله ذكر نكرده اند. در مجموع منازل مشتركی كه جغرافیدانان از اهواز تا ارجان نام برده اند:
ازم، رامهرمز، زط، وادی الملح و دهلیزان است. از ارجان به شیراز، منازل با شرح بیشتری آمده است و به نظر می آید این راه بیش از سایر راههای فارس مورد توجه جغرافیدانان بوده به طوری كه لسترنج می گوید: راهی كه از شیراز به سمت شمال باختری به ارجان و خوزستان می رفت، بیش از همه راههای دیگر در كتابهای جغرافیایی شرح داده شده و درباره آن حداقل هشت شرح جداگانه به ما رسیده، هر چند كه در ذكر پاره ای از منزلگاههای آن راه بین كتابهای مراجع اختلاف نظر است. آخرین وصفی كه از این راه شده در كتاب ظفرنامه شرف الدین علی یزدی است كه مسیر امیر تیمور را در سال 59علیه السلام از اهواز به شیراز از راه بهبهان نقل می كند.
( جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ص 319؛ ظفرنامه، 114/1 به بعد. )
در شهر ارجان قدیم آن چنان كه یاقوت حموی و دیگران ذكر كرده اند قدمگاهی است موسوم به قدمگاه إمام رضاعلیه السلام وجود این قدمگاه در این مكان مسیر إمام ( مرآت البلدان، 8/1صلی الله علیه واله 3. )
علیّ بن موسی الرضاعلیه السلام را از پل اربق (اربك) به ارجان روشن می كند.
قدمگاه بعدی كه در منابع تاریخ محلی به تناوب از آن یاد شده شهر ابرقوه و یا ابركوه است كه در منتهی إلیه جاده شمالی شیراز به شهرهای یزد و خراسان است. اگر مسیر متداولی كه در منابع جغرافیایی آمده، همان مسیری باشد كه حضرت رضاعلیه السلام پیموده در این صورت حضرت از ارجان به سمت شیراز و از آن جا به سمت دروازه اصطخر كه راهی است به سوی خراسان كه در پاره ای منابع از جمله الاعلاق النفیسة إشكال العالم و مسالك الممالك نیز به همین نام (راه خراسان) ( الاعلاق النفیسة، ص 221. )
( إشكال العالم، ص 118. )
( مسالك الممالك، ص 115. )
مشهور است، عبور فرموده و به ابرقوه رسیده اند.
در راه ارجان تا شیراز چند منزلگاه معروف است كه غالب منابع از آن یاد كرده اند، بندق (بندك)، خان حمّاد، نوبندگان، (بوبنجان)، ( كتاب الخراج، ص علیه السلام 2. )
( الاعلاق النفیسة، ص 222؛ إشكال العالم، ص علیه السلام 2. )
( كتاب الخراج، ص 28؛ الاعلاق النفیسة، ص 222؛ إشكال العالم، ص 28. )
( فارسنامه، ص 231؛ الاعلاق النفیسة، ص 222. )
( كتاب الخراج، ص 27. )
كركان، (جرجان)، خراره، خلان، خلار، و جویم (گویم).
( همان. )
ابن بلخی، مسیر راه را از دوراهیی كه ارجان را به شیراز متّصل می كند توأماً نام برده، این دو راه كه از ارجان (بهبهان) به موازات هم تا حوإلی شیراز امتداد دارد، دو جاده قدیمی است كه در منابع اولیه به طور جداگانه ذكر آنها آمده است، این دو راه امروزه به راه شیراز، اردكان (یاسوج) و شیراز، بهبهان معروفند «فرزك»، «حبس»، «صاهه»، «كشن» در مسیر راه اخیر و «خلار»، «جویم» و... در مسیر راه دوم قرار دارند. همچنان كه گفته شد در میانه این راه، راهی قدیمی معروف به جاده شاهی وجود داشته كه بدون رفتن به شیراز مستقیماً به سمت اصطخر منتهی می شده است. باید در نظر داشت كه این راه در زمان ایران باستان و قبل از پیدایش شهر شیراز مورد استفاده بوده است، بنابراین با توجه به احداث این شهر در سنه ( ابن بلخی، فارسنامه، ص 132. )
4علیه السلام ه' ق و از رونق افتادن شهر اصطخر احتمالاً این راه در سال 200 هجری چندان رونق سابق خود را نداشته، با این همه در منابع و تواریخ محلی شیراز و همچنین سایر منابع هیچ گونه گزارشی از ورود و یا توقف حضرت رضاعلیه السلام ثبت نشده است. منابع تاریخی تنها اطلاع می دهند كه حضرت رضاعلیه السلام از اهواز و از طریق فارس (نه شیراز) به سمت خراسان رفتند و در این باره به طور مفصّل در جای خود سخن خواهیم گفت.